Internetcensuur: de balans tussen vrijheid en controle in Nederland
Vrijheid van meningsuiting is een belangrijk grondrecht dat veel aandacht krijgt in de democratische, vrije Westerse wereld, maar de laatste jaren is er veel kritiek gekomen op nieuwe vormen van censuur, zeker met betrekking tot desinformatie (zonder dat duidelijk is wie bepaalt wat wel en niet waar is). Daarom is het goed om eens te kijken naar de balans tussen vrijheid en controle door de staat op het internet in Nederland. Is er internetcensuur en staatssturing op het internet door de Nederlandse overheid of valt het hier allemaal nog sterk mee?
Het Nederlandse internet is behoorlijk vrij. Wanneer je als Facebook-gebruiker wilt posten dat je de huidige minister-president maar een watje vindt, volgt er geen arrestatie. En wil je graag je mening plaatsen over gendertransformatie, dan is er niemand die je tegen zal houden. Toch is het niet zo dat je zomaar overal mag plaatsen wat je wilt. Naaktfoto’s worden bijvoorbeeld op alle grote platformen geweerd, wat aardig wat discussies op heeft doen laaien over foto’s van borsten. Deze richtlijnen zijn echter niet door de Nederlandse overheid opgesteld, maar door de platformen (zoals Meta en Instagram) zelf. Overtreding van deze regels kan leiden tot een waarschuwing of zelfs een heuse shadowban die ervoor zorgt dat jouw content niet meer op de tijdlijn van andere gebruikers te zien is. Een ander goed voorbeeld van aansturing (ongeacht of je dit tot censuur rekent), is het beleid van YouTube waarbij alle inkomsten van bepaalde video’s of een kanaal gestopt worden wanneer de richtlijnen overtreden worden.
Het meest duidelijke voorbeeld van overheidssturing op het internet in Nederland is te zien op het gebied van online gokken. De Kansspelautoriteit bepaalt namelijk wat legale online casino’s wel en niet mogen doen, met intrekking van de licentie bij overtreding als dwangmanier. Dit betekent dat de Ksa bepaalt wat de Nederlandse online gokker wel én niet kan doen in online casinos Nederland. Is dit een voorbeeld van dwingende, extreme online censuur? Niet echt, want de overheid heeft dit systeem ontwikkeld om de spelers in ons land te beschermen en niet zozeer beperkingen op te leggen.
Er zijn verschillende vormen van censuur. In bepaalde landen (zoals China, het meest genoemde voorbeeld wanneer het gaat om censuur) zijn complete social mediakanalen verboden en kunnen internetgebruikers in de gevangenis belanden wanneer zij bepaalde meningen op het internet delen. Dit is uiteraard een kwalijke vorm van censuur, waarbij de grondrechten van de gebruikers geschonden worden. Zeker omdat de grens tussen subjectieve en objectieve inhoud hier volledig vervaagd is: wanneer geplaatste inhoud niet in lijn is met het huidige regime, kan de gebruiker de politie aan de deur verwachten.
Vaak wordt het blokkeren van bepaalde, kwalijke of zelfs gevaarlijke inhoud ook onder censuur gerekend. Een lastig geval, want de meeste mensen zullen er volledig mee eens zijn dat aanzetten tot haat of geweld niet wenselijk is en dat bepaalde illegale activiteiten niet beschikbaar zouden moeten zijn online, net als de bepaalde inhoud op het internet niet geschikt is voor kinderogen. In zulke gevallen wordt daarom meestal niet gesproken van censuur als een vorm van inbreuk op de vrijheid van meningsuiting, maar het blokkeren van illegale activiteiten en inhoud.
De meeste regels met betrekking tot bovenstaande punten op het internet in ons land komen niet van onze eigen overheid. In nagenoeg alle gevallen worden de regels en richtlijnen van de Europese Unie gevolgd. Ook is het goed om te weten dat veel platformen zich moeten houden aan nationale of internationale regels.
Ook in Nederland is er een bepaalde mate van controle op het internet, met beperkingen die direct door de Nederlandse overheid opgelegd zijn. Uiteraard is dit niet te vergelijken met landen als China en Noord-Korea, waar complete censuur en tal van verboden zijn, inclusief zware gevangenisstraffen voor mensen die de wetten overtreden (vooral met betrekking tot vrijheid van meningsuiting).
Kijken we echter iets breder dan alleen Nederland en nemen we de Europese Unie erbij, dan is er ineens aardig wat meer censuur. Dit heeft voornamelijk te maken met desinformatie, misleidende en ongepaste inhoud. Dit is verzameld in de Digital Services Act (DSA). In Nederland zelf is het internet dus in hoge mate vrij.
