Is Alblasserdamse Pieter de Hoochplaats vernoemd naar de schilder of naar het vrachtschip? (Deel I: De Schilder)
In ons mooie dorp heb je een Pieter de Hoochplaats en drie flats met de naam de Hooch aan diezelfde Pieter de Hoochplaats, voor situering, zie kaartje hierboven, maar waar komt die naam vandaan? Zijn deze Alblasserdamse lokaties vernoemd naar de zeventiende eeuwse schilder Pieter de Hooch, of zijn ze genoemd naar het vrachtschip de SS Pieter de Hoogh met zijn bijzondere geschiedenis?
Laten we de twee eens naast elkaar gaan zetten. Maar hierboven plaatsen we eerst een kopie van 'De Brief' van Pieter de Hoogh.
Als je alleen naar de schrijfwijze kijke, dan zou je haast zeggen dat de Alblasserdamse locaties naar de schilder zijn vernoemd, maar nergens kan ik ontdekken of schilder Pieter de Hooch ooit iets met Alblasserdam te maken heeft gehad......
Pieter de Hooch, de schilder dus, (zie portret rechts) was in Rotterdam geboren en wel op 20 november 1629. Hij overleed op 24 maart 1684 in het Dolhuis te Amsterdam en is een Nederlandse kunstschilder. Zijn naam wordt ook wel geschreven als Pieter de Hoogh, Pieter de Hooghe en Pieter Hendricksz. de Hooch. Aan de schrijfwijze heben we dus toch niets in dit quasie wetenschappelijke onderzoekje.....
Pieter de Hooch werd gedoopt in de Hervormde kerk in Rotterdam op 20 december 1629. Zijn vader was metselaar, zijn moeder vroedvrouw. De Hooch ging in de leer bij de landschapsschilder Nicolaes Berchem in Haarlem. Een bron die vermeldt dat hij in Delft ging wonen. Daar kwam hij in dienst bij de rijke linnenhandelaar Justus de la Grange (ook bekend als Justinius de la Oranje), die elf schilderijen van hem bezat. Mogelijk heeft hij daar werkzaamheden uitgevoerd die met de linnenhandel samenhingen, omdat zijn schilderkunst niet voldoende geld opbracht. De Hooch trouwde 3 mei 1654 met Jannetje van der Burch, de dochter van een aardewerkfabrikant in Delft en zus van de schilder Hendrick van der Burgh. Het paar kreeg zeven kinderen. Op 20 september 1655 werd Pieter de Hooch ingeschreven bij het Sint-Lucasgilde in Delft, waar hij kennis maakte met Johannes Vermeer.
Vermeer en de Hooch hebben elkaars stijl beïnvloed. Zijn werk uit het begin van de Delftse periode maakte vrijwel geen indruk waardoor de schilder een armoedig bestaan leed. Rond 1658 veranderde Pieter de Hooch zijn schilderstijl. Hij ging lichter schilderen, en zijn afbeeldingen werden ruimtelijker en door het gebruik van perspectief ook dieper. Bovendien begon hij zijn werken van een jaartal te voorzien. Vanaf dat moment schilderde Pieter de Hooch zijn topstukken. Deze periode duurde relatief kort, tot ongeveer 1662. Zie hieronder de gevelsteen van zijn Delftse woning.
Omstreeks 1660 verhuisde Pieter de Hooch naar Amsterdam. Aanvankelijk woonde hij er op bescheiden adressen maar in mei 1668 woonde hij in de aanzienlijkere Konijnenstraat in de Jordaan. In Amsterdam kwam hij in contact met de hogere kringen, want zijn interieurs werden eleganter en rijker. Zijn schilderijen werden ook groter, maar zijn schilderstijl werd zwaarder en de schaduwen minder transparant. Er is ook uit deze tijd veel minder werk bekend, misschien heeft dit te maken met zijn geestelijke conditie, want Pieter de Hooch stierf in het Amsterdamse 'Dolhuis' (gekkenhuis), op de Kloveniersburgwal.
Volgens een andere bron is het echter zijn zoon, ook Pieter genaamd die in het 'dolhuijs' komt te overlijden en is het inschrijven van zijn zoon alhier het laatste teken van leven van de schilder. (Hiernaast rechts de gevel van zijn Delftse woning, welke hij ook op enkele schilderijen schilderde).
Vanaf 1658 legde Pieter de Hooch in zijn schilderijen vooral de interieurs van de Gouden Eeuw vast, met daarin vooral vrouwen. Opvallend is dat hij vrijwel altijd een tegelpatroon op de vloer afbeeldt, waardoor zijn beheersing van het lijnperspectief duidelijk wordt. De diepte van de schilderijen wordt bovendien vrijwel altijd versterkt door een doorkijkje naar buiten, naar een binnenplaats, of naar een andere kamer in het huis. In het doorkijkje is het altijd lichter dan in de kamer op de voorgrond.
Door het afbeelden van vrouwen aan het werk idealiseerde Pieter de Hooch het Hollandse huiselijke leven, met eenvoudige deugden, het efficiënt draaiend houden van het huishouden, en het gewetensvol opvoeden van de kinderen. Het kleurpalet van Pieter de Hooch in deze periode was warm. Hij gebruikte veel rood en roodbruin.
Pieter de Hooch en Johannes Vermeer worden vaak in één adem genoemd. Het is niet duidelijk wie de ander beïnvloedde, misschien beïnvloedden beiden elkaar. Toch zijn de schilderijen onmiskenbaar verschillend, hoewel beiden vaak vrouwen schilderen die in huis bezig zijn. Pieter de Hooch heeft echter in zijn schilderijen vrijwel altijd een doorkijk naar buiten, terwijl Vermeer zich meestal beperkt tot een raam waardoor het licht naar binnen valt. De diepte van de schilderijen van De Hooch weet Vermeer niet te evenaren.
De Hooch werd ook beïnvloed door zijn tijdgenoot Jan Steen. In tegenstelling tot de schilderijen van Jan Steen, zijn de interieurs van Pieter de Hooch echter altijd onberispelijk schoon en opgeruimd.
Hierboven nog even de Alblasserdamse Pieter de Hoochplaats, zoals die te zien is bij Google streetview, maar dan gaan we toch nog even door over de Schilder: De werken van Pieter de Hooch behoren tot de Barokke schilderkunst. Hij is één van de Oude Hollandse Meesters. Hij is in zijn vroege periode ook beïnvloed door de Delftse schilder Carel Fabritius, maar later ook door de Zwolse genreschilder Gerard Terborch, waarbij ook Johannes Vermeer en Nicolaas Maes moeten worden genoemd. Tot zover de schilder Pieter de Hooch. (Hieronder een prachtig voorbeeld van de schilderkunst van Pieter de Hoogh)
Laten we nu eens gaan kijken naar het vrachtschip de SS Pieter de Hoogh. Eh, nee, dat doen we nog niet, want ik heb nog meer gegevens gevonden, en dat doen we dus pas in deel 2 van dit verhaal, maar we sluiten hieronder wel even af met een schilderij van Pieter de Hoogh waarop hij de Delftse gevel van zijn huis geschilderd heeft.
Bronnen: Wikipedia en het verdere internet.
Met grote dank aan Pieter de Hoogh, de schilder van de oorspronkelijke schilderijen, en aan de maker van het prachtige filmpje hieronder.
Column nummer 47 van uw columnist.