Wat deed u in Alblasserdam tijdens het Europees kampioenschap voetbal van 1988
Zo, in deze toch voor Nederland vrij saaie Europees Kampioenschap Voetbal periode van 2016. lijkt het me leuk en interessant om eens even terug te gaan kijken naar wat we deden in Alblasserdam zo’n 28 jaar geleden……..
Het Europees kampioenschap voetbal van 1988 werd dat jaar tussen 10 juni en 25 juni gespeeld, iets eerder dus dan het kampioenschap van nu, en wel in de Bondsrepubliek Duitsland, oftewel in West-Duitsland. Het was de achtste editie van het Europees kampioenschap voetbal, dat om de vier jaar wordt georganiseerd door de overkoepelende voetbalbond UEFA.
Het eindtoernooi werd gespeeld toen nog met acht landen, waarvan West-Duitsland zich als gastland automatisch had geplaatst. Titelhouder Frankrijk werd al in de kwalificatiefase uitgeschakeld, ten voordele van de Sovjet-Unie. Nederland won uiteindelijk de finale op 25 juni in München, toen de Sovjet-Unie met 2-0 werd verslagen. Het was de eerste en tot dusver enige Europese titel voor Oranje.
Hoogstwaarschijnlijk weet u nog wel waar u was, op die dag van de finale. Zat u net als het grootste deel van Nederland gekluisterd aan de buis, of was u een van de weinige gelukkigen die op de tribune in Munchen zat…….. Of interesseerde het voetbal u helemaal niet, en deed u expres wat anders………..
Dit Europees kampioenschap van 1988, kende voor een groot toernooi enkele opmerkelijke en zeldzame statistieken: zo werd er gedurende het toernooi geen enkele speler van het veld gestuurd, was er voor geen enkele wedstrijd in de knock-outfase een verlenging of een strafschoppenserie nodig en werd er in elke wedstrijd minimaal één keer gescoord.
Nederland kwalificeerde zich in de jaren voor 1988 voor de eindronde, maar niet zonder slag of stoot. Weet u het nog? Tijdens de wedstrijd Nederland - Cyprus ontplofte er een zware vuurwerkbom in het Cypriotische strafschopgebied vlak bij de keeper. Die werd hierdoor onwel en de Cypriotische spelers verlieten hierop in protest het veld. Na lang aandringen werd de wedstrijd vervolgd en uiteindelijk door Nederland gewonnen met 8-0, mede door 5 goals van John Bosman. Hij vestigde hiermee een record dat helaas voor hem, officieel nooit werd erkend. Er werd gevreesd dat de UEFA Nederland voor dit incident zou straffen door middel van uitsluiting of een reglementaire nederlaag, maar men besloot tot overspelen van de wedstrijd, zonder publiek. Op 9 december 1987 won Nederland alsnog met 4-0. Dit incident is ook bekend onder de naam: het bomincident.
Evenals bij het Wereldkampioenschap voetbal 1986 in Mexico van twee jaar eerder, klonken er voorafgaand aan het toernooi proteststemmen betreffende de deelname van het Engelse team aan het EK, dit in verband met de betrokkenheid van Engelse fans bij het Heizeldrama in 1985. Uiteindelijk hebben zich echter op dit EK geen noemenswaardige problemen voorgedaan met de Engelse supporters.
Rinus Michels was weer de coach net als in 1974.
Bondscoach Rinus Michels had in binnen- en buitenland als coach van het Nederlands elftal al roem geoogst in de jaren rondom 1974. Hij zou die functie van bondscoach in totaal vier keer vervullen. Belangrijke momenten hierbij waren dus de verloren WK-finale in 1974 tegen gastland West-Duitsland (2-1) en de EK-finale in 1988 tegen de Sovjet-Unie, weet u het nog? Enne, had u ook overal oranje? In 1992 legde Rinus Michels na 53 interlands zijn functie als bondscoach neer, en beëindigde daarmee zijn loopbaan als trainer.
Vooraf werd gastland West-Duitsland gezien als de belangrijkste kanshebber voor deze Europese titel. Het land had na het WK in Mexico afscheid genomen van spelers als Karl-Heinz Rummenigge en keeper Harald Schumacher. Centrale man was nu middenvelder Lothar Matthäus, een speler met een voorbeeldige mentalitieit, maar niet geliefd bij de tegenstander vanwege zijn vaak provocatieve gedrag. Zorgenkind bij de Duitsers was topscorer Rudi Völler, die een matig seizoen bij AS Roma achter de rug had, maar positief was de doorbraak van Jürgen Klinsmann, een jonge, energieke aanvaller, met een wel heel positieve uitstraling.
Na een slecht WK moest Italiē een nieuwe ploeg gaan opbouwen onder leiding van Azeglio Vicini. Hoofddoel van de ploeg was het WK in eigen land over twee jaar, in 1990, maar de jonge ploeg kon op dit EK veel ervaring opdoen. AC Milan was de club in opkomst en leverde vier basisspelers voor dit EK, waaronder de offensieve libero Franco Baresi, die zijn debuut al maakte in 1982, maar nu eindelijk het vertrouwen kreeg, en de 19- jarige linksback Paolo Maldini. Verder had Vicini veel vertrouwen in de jonge spelverdeler Giuseppe Giannini. Het aanvalsduo van Italie bestond uit twee spelers van Sampdoria: Gianluca Vialli en Mancini. Enige routinier in het team was Giuseppe Bergomi, een van de beste mandekkers van de wereld.
Spanje was in 1988 een outsider voor de titel, waar vooral veel werd verwacht, was van de spelers van Real Madrid, Emilio Butragueño en Míchel. Denemarken had een aantal succesvolle jaren achter de rug, maar verscheidene sleutelspelers waren inmiddels op leeftijd, Michael Laudrup had een moeizaam jaar bij Juventus achter de rug en er was weinig aanwas uit de jeugd. Algemeen werd verwacht, dat West-Duitsland de halve finale wel zou halen, Spanje en Italië zouden strijden om de tweede plaats en Denemarken het moeilijk zou krijgen.
Nederland plaatste zich voor de eerste keer sinds 1980 weer eens voor een groot internationaal toernooi. Er werd vooral veel verwacht van Ruud Gullit, die een uitstekend jaar bij AC Milan achter de rug had. Het zorgenkind van het team was echter Marco van Basten, die bij hetzelfde AC Milan nauwelijks gespeeld had en bij Oranje inmiddels voorbij was gestreefd door zijn voormalige teamgenoot bij Ajax John Bosman. In de oefenwedstrijd tegen Roemenië werd van Basten nog getest als vleugelspits, maar dat werd geen succes. Zijn voormalige coach bij Ajax, Johan Cruijff adviseerde hem het trainingskamp te verlaten, maar van Basten besloot toch te blijven, om in ieder geval goed te trainen en wedstrijdfit te zijn voor het nieuwe seizoen. PSV was een maand eerder Europees kampioen geworden en vier spelers waren basisspelers in het Nederlands Elftal, waarbij het meeste werd verwacht, van de offensieve libero Ronald Koeman. Frank Rijkaard had een turbulent seizoen achter de rug, hij vertrok na ruzie met Cruijff bij Ajax, werd gekocht door Sporting Lissabon, maar speelde het seizoen bij Real Zaragoza, omdat de transfermarkt al gesloten was.
Ook van de Sovjet-Unie werd dat jaar veel verwacht, het elftal liet op het voorgaande WK fantastisch voetbal zien, maar werd voortijdig uitgeschakeld. De kern van de ploeg bestond uit liefst negen spelers van het Oekraīense Dinamo Kiev met balvaardige spelers als Igor Belanov en Aleksandr Zavarov. Technisch brein achter het team was dezelfde trainer van Dinamo Kiev: Valeri Lobanovsky, die met een uitgekiend systeem de tegenstander kon overrompelen. Een nadeel was, dat bij onverwachte tegenslagen het team niet meer kon functioneren.
Met name de Britse pers verwachtte heel veel van Engeland, volgens de pers was het het beste team sinds 1966, toen Engeland wereldkampioen werd. Gary Lineker beleefde een moeizaam seizoen bij FC Barcelona, maar was in het nationale team nog steeds een garantie voor doelpunten. Een nadeel was wel, dat veel spelers geen Europese wedstrijden meer speelden, sinds Engelse clubs uitgesloten waren na het Heizeldrama. Dat Ierland zich plaatste voor een groot toernooi was een grote verrassing, het was de eerste keer, dat het team zich plaatste. Onder leiding van de Engelsman Jack Charlton, de lange broer van Bobby, keek men vooral uit naar het treffen met aartsvijand Engeland. De verwachting was, dat Nederland, de Sovjet-Unie en Engeland, die samen met Ierland in een poule terecht gekomen waren, zouden strijden om twee plaatsen en dat Ierland geen rol van betekenis zou spelen.
De eerste poule-wedstrijd van Nederland tegen de Sowjet-Unie
En daar kwam de eerste wedstrijd van Nederlaqnd op dit toernooi. Het hele land zat in spanning. Hoe zou de wedstrijd tegen de Sowjet-Unie verlopen....... Nederland had tijdens deze wedstrijd in de eerste helft, het beste van het spel tegen een opvallend defensief Sovjet Unie. De dertiende man gaf Nederland echter veel wel steun. De tribunes kleurden namenlijk voor een groot gedeelte oranje tijdens deze wedstrijd. In het begin van de tweede helft, gaf de Sovjet-Unie even gas, doelman Hans van Breukelen redde eerst op een kans van de vrijstaande Belanov, maar was later kansloos op een verwoestend schot van Vasili Rats. Daarna overheerste Nederland weer, maar doelman Rinat Dasajev was in topvorm. Hij redde op schoten van Ronald Koeman en Jan Wouters en Nederland had pech, dat de bal via Ruud Gullit en de rug van een Russische verdediger op de lat uiteen spatte. Ook het inbrengen van Marco van Basten door Bondscoach Rinus Michels leverde in deze wedstrijd niet de gelijkmaker op. De nederlaag die het Nederlands elftal leed, was onverdiend, maar het was ook duidelijk, dat de aanval en met name John Bosman en John van 't Schip te weinig brachten. Bovendien maakte Gullit na zijn eerste topseizoen bij AC Milan een vermoeide indruk. Wat moest dit verder worden. Zou alles weer mislukken? Maar gelukkig stond Rinus Michels aan het roer..........
De tweede poule-wedstrijd tegen Engeland
Enkele dagen later kwam de tweede wedstrijd. Nu was Engeland de tegenstander. Voor zowel Engeland als Nederland was het een cruciaal duel, beide ploegen moesten winnen om nog een kans te maken op de halve finale. Beide coaches hadden hun maatregelen genomen: bij Engeland stond Glenn Hoddle in de basis, bij Nederland Marco van Basten en Erwin Koeman. In de eerste helft was Gary Linker weer niet trefzeker, vrij voor de doelman schoot hij op de paal en Glenn Hoddle schoot uit een vrije trap ook op de paal. Vlak voor rust maakte Marco van Basten het eerste doelpunt, hij draaide makkelijk om Tony Adams heen en schoot raak. In de tweede helft had Engeland aanvankelijk het beste van het spel en Bryan Robson scoorde de gelijkmaker. Nederland wankelde, maar coach Rinus Michels besloot op de aanval te spelen en bracht Wim Kieft in. Van Basten profiteerde van de extra ondersteuning en maakte twee doelpunten. Door de nederlaag was Engeland uitgeschakeld en had van Basten zijn basisplaats definitief heroverd. Opvallend was, dat Ruud Gullit volledig in dienst speelde van Marco van Basten, hij wist, dat hij niet in vorm was, maar speelde in dienst van het elftal en was wel waardevol, hij leverde twee voorzetten aan van Basten.
De derde poule-wedstrijd tegen Ierland
Maar de derde wedstrijd was cruciaal voor doorgang in het toernooi. Nederland moest van Ierland winnen om de halve finale te halen. De eerste kans was vroeg in de wedstrijd, Paul McGrath kopte snoeihard op de paal, waarna Gerald Vanenburg de bal ternauwernood kon wegwerken. Daarna was het eenrichtingsverkeer richting het Ierse doel, maar veel kansen kon Nederland niet creēren, Pat Bonner werd alleen serieus getest door afstandsschoten van Jan Wouters. Er moest iets gebeuren en Michels bracht wederom Wim Kieft in. In de 82e minuut belandde een mislukt schot van Ronald Koeman per ongeluk op de hoofd van Kieft, die in het doel belandde. Bovendien stond van Basten (niet hinderlijk) buitenspel, maar het doelpunt werd goedgekeurd en na deze wedstrijd kon Nederland zich opmaken voor de halve finale tegen aartsvijand West-Duitsland. De supporters werden bijna gek. Eindelijk revanche voor 1974.
In vergelijking met het vorige EK waren er vier andere landen geplaatst voor de halve finales. Spanje en Denemarken werden uitgeschakeld door West-Duitsland en Italië. Portugal en Frankrijk werden uitgeschakeld door respectievelijk Italië en de Sovjet Unie. De vierde deelnemer was Nederland.
Halve Finale Europees Kampioenschap van 1988: West-Duitsland – Nederland
In de eerste halve finale, op 21 juni in Hamburg, stond het Nederlands elftal tegenover dat van West-Duitsland, waar veertien jaar eerder in de finale van het wereldkampioenschap nog met 2-1 van was verloren. Omdat Oranje destijds door velen als de betere ploeg werd beschouwd, was de verloren wedstrijd in 1974 voor een groot aantal Nederlanders reden voor wat een "nationaal trauma" werd genoemd.
Doelman Hans van Breukelen zou later in een interview aangeven dat dit een van zijn motivaties was om niet te verliezen; hij vermoedde dat andere spelers dezelfde gevoelens hadden. Voor de wedstrijd was er genoeg "koude oorlog" tussen beiden, het Nederlands elftal was gehuisvestigd in een veel te lawaaierig hotel en coach Franz Beckenbauer gaf in de opstelling aan, dat Pierre Littbarski was opgesteld, maar stelde doodleuk Frank Mill op. Het Nederlands elftal liet zich niet van de wijs brengen.
Schrijver dezes had op de avond van deze halve finale een belangrijke bespreking die hij niet af kon zeggen. Maar gelukkig was er een jaartje eerder een video-recorder aangeschaft, en deze werd ingesteld voor het opnemen van deze halve finale, zodat de wedstrijd na afloop van mijn bespreking helemaal teruggekeken zou kunnen worden. Maar helaas, toen de band gestart werd bleek er toch iets niet goed te zijn ingesteld, want de recorder had een opname gemaakt van de uitzendingen op de verkeerde zender……….
In de eerste helft waren er kansen voor beide kanten, maar Nederland leek sterker. Opvallend was, dat de Nederlandse aanvallers hun tegenstanders vaak de baas waren, Marco van Basten vocht verbeten duels uit met Jürgen Kohler, maar was de sterke verdediger vaak te snel af en Ruud Gullit overklaste Uli Borowka keer op keer. Bovendien dook middenvelder Erwin Koeman een aantal malen verrassend in de spits op. Tegen de verhouding in, kwam West-Duitsland echter na 55 minuten op voorsprong. Een charge van Frank Rijkaard met borst en bovenbeen op Jürgen Klinsmann, werd gezien als een overtreding en de Roemeense scheidsrechter Igna gaf een strafschop.
Lothar Matthäus benutte deze, hoewel Van Breukelen naar de juiste hoek dook, en de bal nog wist te raken. In de daarop volgende spelperiode kon het mis gaan met Nederland, dat van de kook raakte en geluk had, dat de scheidsrechter niet trapte in de provocaties van Rudi Völler tegen Ronald Koeman en Berry van Aerle. In een snelle tegenaanval via Lothar Matthäus en JÅ«rgen Klinsmann kwam Nederland goed weg, waarbij Adri van Tiggelen Matthäus genadeloos onderuit schoffelde. Nederland ging weer voetballen en ook Nederland kreeg een strafschop toebedeeld, nadat Van Basten op de grond belandde na een sliding naar de bal van verdediger Jürgen Kohler. Ronald Koeman schoot vervolgens de gelijkmaker binnen. Beide strafschoppen zouden later door voetbalanalytici als onterecht worden beoordeeld. Scheidsrechter Igna gaf toe, dat hij eigenlijk te geblesseerd aan de wedstrijd begon en daardoor de strafschoppen niet goed kon overzien. Twee minuten voor het eindsignaal, met een stand die op dat moment een verlenging zou betekenen, bereikte een pass van Jan Wouters Van Basten en al vallend passeerde hij in de lange hoek, doelman Eike Immel, waardoor Nederland zich plaatste. In het feest op het veld dat na de wedstrijd volgde, zorgde Ronald Koeman nog voor enige controverse door een shirt van Olaf Thon langs zijn achterwerk te halen, als zou hij er zijn billen mee afvegen. Heel Nederland vierde de hele nacht door feest en Rinus Michels zou later verklaren, dat de echte finale, de halve finale was geweest. Franz Beckenbauer toonde zich een sportieve verliezer door het Nederlands Elftal te gaan feliciteren in de Nederlandse bus, het Nederlandse volk had vooral lol om de voorpagina van de Bild Zeitung, waar men vooral jammerde over de "Falschen Elfmeter".
Voor de tweede halve finale, een dag later in het Stuttgartse Neckarstadion was Italië favoriet, omdat het aanvallender en aantrekkelijker speelde in de eerste ronde, dan de Sovjet-Unie. In de eerste helft waren de Russen echter al de baas op het veld, vooral door een positief agressieve houding, Italië kwam niet in hun spel. Dat resulteerde wel in een gele kaart voor de prima verdediger Kuznetsov, die toen al wist, dat hij de eventuele finale niet zou spelen. In de stromende regen trokken de Russen de lijn door in de tweede helft, hetgeen resulteerde in twee doelpunten binnen vijf minuten; op aangeven van Alexei Michailitsjenko schoot Gennadiy Litovchenko in de 58e minuut voor de eerste maal de bal in het net. Korte tijd later bepaalde Oleg Protasov na een tegenaanval van de Sovjet-Unie met een boogbal de eindstand op 2-0. Italië, dat veel jonge spelers in het team had, probeerde tevergeefs terug in de wedstrijd te komen; een vrije kans van Gianluca Vialli tegen het einde, ging echter hoog over, en de Sovjet-Unie stond in de finale. Europa had weer het droomvoetbal van Dinamo Kiev en de Sovjet-Unie tijdens het WK in 1986 gezien en maakte zich op voor de finale tegen het individueel sterke Nederland.
Finale Europees kampioenschap voetbal 1988: Nederland – Sowjet-Unie
De finale van het Europees kampioenschap voetbal 1988 werd gehouden op 25 juni 1988 in het Olympiastadion in München. Nederland bereikte voor de eerste keer de finale en nam het op tegen de Sovjet-Unie, dat het EK al eens won in 1960 en verliezend finalist was in 1964 en 1972.
In de groepsfase hadden Nederland en de Sovjet-Unie elkaar ook al getroffen. De Oost-Europeanen wonnen toen tegen de verhouding in met 1-0. In de finale trok Oranje aan het langste eind. Na doelpunten van Ruud Gullit en Marco van Basten werd het 2-0.
In het begin van de finale was de Sovjet-Unie de baas op het veld, en moest Hans van Breukelen ingrijpen op een inzet van Igor Belanov.
Een sterke actie van Ruud Gullit brak de wedstrijd open, eerst werd hij gevloerd en de daaropvolgende vrije trap van dezelfde Gullit werd tot hoekschop verwerkt door Rinat Dasajev. Uit deze hoekschop scoorde Gullit ongedekt het openingsdoelpunt na doorkoppen van Marco van Basten. Na tien minuten in de tweede helft volgde nog een doelpunt voor Oranje; Adri van Tiggelen speelde de bal vanaf het midden naar de linkerzijde, richting Arnold Mühren, die het leer vervolgens diagonaal naar Van Basten speelde. Van Basten trapte de bal in één keer - uit een schier onmogelijke hoek - over doelman Dasajev in het doel. De 2-0 stand bleef behouden tot het eind van de wedstrijd, hoewel een aan de Sovjet-Unie toegekende strafschop na een overtreding van doelman Hans van Breukelen bijna voor de aansluitingstreffer zorgde.
Het schot van Belanov werd echter door de Utrechtse doelman gestopt. Legendarisch was het vingertje, dat Van Breukelen toonde aan Belanov onder het motto: ik weet wat je doet. Van Breukelen gaf later de credits aan zijn oude coach Jan Reker, die in een boekje alle strafschoppen opschreef. Daarvoor schoot Belanov ook nog op de paal, in totaliteit het vierde schot op de paal tegen Oranje, dat toernooi. Daarna kwam Nederland niet meer in gevaar en haalde het land zijn eerste (en voorlopig ook laatste) hoofdprijs. Een dag later werden de spelers als helden ontvangen in ons land, vooral het rondje in de grachten van Amsterdam ging de geschiedenisboeken in als een hoogtepunt.
Doelpunt Van Basten
Het doelpunt van Marco van Basten in deze finale wordt door velen beschouwd, als een van de hoogtepunten van het kampioenschap van 1988, en in de perceptie van sommigen van het Europees kampioenschap in het algemeen. Het commentaar van sportverslaggever Theo Reitsma werd in Nederland bijna even bekend als de goal van Van Basten.
“Goed. Ooh wat een goal! Wat een schitterend doelpunt zeg. Ja, niet te geloven zoals ie die bal uit de lucht oppakt in die hoek daar. Niet te geloven... Wat een weergaloos doelpunt!”
En weet u nog wat u op deze dag deed in Alblasserdam? Ik deed niets in Alblasserdam, want ik woonde nog niet hier……
De Oranje-gekte
Inmiddels al weer 28 jaar geleden versloeg het Nederlands elftal dus Duitsland op het EK van 1988. Een historische overwinning. Heel Nederland stond op zijn kop en kleurde Oranje. “Ik ben elke dag dankbaar dat ik erbij ben geweest”, zegt oud-voetballer Berry van Aerle uit Helmond, bij Omroep Brabant. De vreugde in Nederland na die 2-1 overwinning op West-Duitsland was enorm. In ons koude kikkerlandje ontstond opeens een ongekende ‘Oranjegekte’. Alsof we bevrijd werden. Maar waarvan?
Verklaring voor Oranjegekte
Sporthistoricus Thijs Kemmeren bij Omroep Brabant heeft een verklaring voor de enorme vreugde die ontstond na de gewonnen halve finale op het EK in 1998: “Nederland ligt ingeklemd tussen grote landen als Engeland, Duitsland en Frankrijk. We hebben ons altijd al een beetje afgezet tegen dat grote Duitsland. We wilden duidelijk een identiteit ontwikkelen. In ’88 begon dat ‘Oranjegevoel’.
We hadden lang niet gewonnen van Duitsland met voetballen en dan eindelijk die overwinning!” Volgens Kemmeren ging het economisch eindelijk weer goed met Nederland. Ook dat zorgde voor veel tijdens het EK in 1988. "De economische crisis van de jaren zeventig en tachtig liep op een einde, de tegenstellingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen vervaagden. Samen werden we één.”
En iedere keer als er een Nederlander, of een Nederlands team iets moois op sportgebied lijkt te gaan doen, drenkt Nederland zich weer in Oranje......, en dat hebben we dus eigenlijk aan die Duitsers te danken.
Foto's bewerkt met Fotosketcher.
Hartelijk dank aan de originele makers van de foto's, de onderstaande video en de andere afbeeldingen.
Bronnen: Wikipedia en het verdere internet.
Hieronder nog een geweldig gefilmde impressie van het ongekende grachtenfeest in onze 'voetbalhoofdstad' Amsterdam, na de grootse winst in de Finale van het Europees Kampioenschap van 1988, gefilmd vanaf de rondvaartboot, waar het Nedrlands Elftal op rondvoer door de Amsterdamse grachten, tussen het honderdduizend koppige publiek door, hoogstwaarschijnlijk gemaakt door de NOS, met als titel: "Huldiging EK 1988 Kampioenschappen Nederlands Elftal Amsterdam." Hartelijk dank voor originele de maker(s) hiervan.
Column nummer 34 van uw columnist.